Ung thư hiện là nguyên nhân tử vong đứng thứ hai trên thế giới, nhưng tỷ lệ sống của người bệnh đang cải thiện đáng kể nhờ sự tiến bộ vượt bậc trong chẩn đoán sớm, sàng lọc tế bào bất thường và các phương pháp điều trị hiện đại.
Bài viết này giúp bạn hiểu đúng về ung thư, dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân, biến chứng và cách phòng ngừa hiệu quả.
1. Ung thư là gì?
Ung thư là nhóm bệnh lý đặc trưng bởi sự tăng sinh không kiểm soát của các tế bào bất thường. Thay vì chết đi để nhường chỗ cho tế bào mới như cơ chế tự nhiên, các tế bào ung thư tiếp tục phát triển, xâm lấn mô lành và đôi khi lan sang cơ quan khác thông qua hệ bạch huyết hoặc đường máu.
Có hơn 100 loại ung thư, được đặt tên theo cơ quan hoặc loại tế bào nơi khối u hình thành, như:
-
Ung thư phổi
-
Ung thư gan
-
Ung thư đại tràng
-
Ung thư biểu mô (carcinoma)
-
Ung thư mô liên kết (sarcoma)
-
Các bệnh ác tính từ máu (như bạch cầu)
2. Tế bào ung thư khác gì tế bào bình thường?
Tế bào ung thư có một số đặc điểm “bất thường”:
• Ít chuyên biệt hóa
Chúng không thực hiện chức năng cụ thể như tế bào lành.
• Phớt lờ tín hiệu kiểm soát
Các tín hiệu báo “dừng phân chia” hoặc “tự chết theo chương trình” đều bị bỏ qua.
• Lẩn tránh hệ miễn dịch
Tế bào ung thư có khả năng “ngụy trang”, khiến hệ miễn dịch khó phát hiện.
• Tác động lên môi trường vi mô
Chúng có thể kích thích mô lành xung quanh tạo ra mạch máu mới nuôi khối u, giúp ung thư phát triển mạnh hơn.
3. Dấu hiệu nhận biết ung thư
Ở giai đoạn sớm, ung thư thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, người bệnh có thể gặp một số dấu hiệu chung:
-
Mệt mỏi kéo dài
-
Sụt cân hoặc tăng cân bất thường
-
Thay đổi da: vàng da, sạm da, đỏ da hoặc nốt ruồi biến đổi
-
Ho mạn tính, khó thở
-
Khàn tiếng, khó nuốt
-
Đau cơ, đau khớp kéo dài
-
Chảy máu hoặc bầm tím không rõ nguyên nhân
Mệt mỏi là triệu chứng phổ biến nhất, nhưng cũng dễ bị bỏ qua.
4. Nguyên nhân gây ung thư
Ung thư xuất phát từ đột biến DNA, nhưng nhiều yếu tố có thể góp phần thúc đẩy sự hình thành tế bào ác tính.
4.1. Đột biến gen
Sai lệch trong DNA làm tế bào hoạt động sai chức năng, tăng sinh mất kiểm soát.
4.2. Lối sống thiếu khoa học
-
Hút thuốc
-
Uống rượu quá mức
-
Ít vận động
-
Béo phì
-
Quan hệ tình dục không an toàn
-
Phơi nắng nhiều, cháy nắng thường xuyên
4.3. Yếu tố di truyền
Bạn dễ mắc ung thư hơn nếu gia đình có người bị, đặc biệt trong trường hợp có đột biến gen truyền đời.
4.4. Ô nhiễm môi trường
Tiếp xúc hóa chất độc hại như:
-
Khói thuốc
-
Amiăng
-
Benzen
… đều làm tăng nguy cơ ung thư.
5. Ung thư hình thành và phát triển như thế nào?
Khối u được chia thành u lành và u ác:
-
U lành tính: phát triển đến một mức nhất định rồi dừng lại.
-
U ác tính (ung thư): phát triển vô hạn, phá hủy mô xung quanh và di căn sang cơ quan quan trọng như não, tim, phổi…
Tế bào ung thư thường chứa nhiều đột biến. Một số đột biến liên quan trực tiếp đến tiên lượng, ví dụ như gen KRAS, BRAF trong ung thư đại trực tràng.
6. Biến chứng do ung thư gây ra
Ung thư có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:
-
Đau đớn kéo dài
-
Mệt mỏi nặng
-
Rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy, táo bón
-
Giảm cân nhanh
-
Mất cân bằng điện giải và chuyển hóa
-
Ảnh hưởng đến não và hệ thần kinh
-
Khó thở, buồn nôn
-
Rối loạn miễn dịch (hội chứng cận ung thư)
-
Di căn đến các cơ quan khác
Ngay cả sau điều trị, bệnh vẫn có thể tái phát, nên người bệnh cần kế hoạch theo dõi lâu dài.
Bố mắc ung thư, tôi mới hiểu vì sao mẹ lập tức muốn sang tên căn nhà
7. Các phương pháp điều trị ung thư hiện nay
Tùy loại ung thư và giai đoạn bệnh, bác sĩ có thể lựa chọn:
• Hóa trị
Dùng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư, thu nhỏ khối u.
• Liệu pháp hormone
Ngăn chặn hormone nuôi dưỡng một số loại ung thư như vú, tuyến tiền liệt.
• Miễn dịch trị liệu
Kích hoạt hệ miễn dịch chống lại tế bào ung thư.
• Y học chính xác (Precision Medicine)
Dựa vào phân tích gene để chọn phương pháp phù hợp nhất.
• Xạ trị
Dùng tia năng lượng cao tiêu diệt tế bào ác tính.
• Ghép tế bào gốc
Áp dụng cho ung thư máu, lymphoma…
• Phẫu thuật
Cắt bỏ khối u và hạch bạch huyết liên quan.
Đa phần người bệnh cần kết hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả tối ưu.
8. Ung thư có thể phòng ngừa không?
Dù không thể phòng tránh hoàn toàn, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ đáng kể bằng cách:
• Bỏ thuốc lá
Cả hút chủ động và thụ động.
• Bảo vệ da trước tia UV
Che chắn, đội mũ, dùng kem chống nắng.
• Ăn uống khoa học
Ưu tiên rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein lành mạnh.
• Duy trì cân nặng hợp lý
• Tập thể dục thường xuyên
• Khám sàng lọc ung thư định kỳ
Dựa trên độ tuổi, thói quen và yếu tố nguy cơ.
• Tiêm phòng
Một số virus gây ung thư có thể được phòng ngừa bằng vaccine, ví dụ HPV, viêm gan B.
Nhận xét
Đăng nhận xét